Kenmerken van spaanplaat

Iedereen is wel bekend met spaanplaat. Het is de eerste soort plaatmateriaal die ooit werd gemaakt van houtsnippers. De eerste fabrieken ontstonden in de jaren 40. Met de uitvinding van spaanplaat kon de verspilling van hout met meer dan de helft worden teruggedrongen.

Enerzijds doordat afvalhout kon worden gebruikt als grondstof voor spaanplaat. Anderzijds doordat er minder nieuw hout gekapt hoefde te worden voor houten platen.

Spaanplaat kan immers in elk gewenst formaat worden geproduceerd. In de loop der tijd is het aantal soorten spaanplaat sterk uitgebreid. Daardoor is het materiaal tegenwoordig in enorm veel toepassingen terug te vinden.

Hoe wordt spaanplaat gemaakt?

De productie van spaanplaat is een tamelijk complex proces. Het hout dat gebruikt wordt als grondstof bestaat uit stukken overgebleven bouwhout en kleine takken en twijgjes. Tegenwoordig wordt ook zaagafval uit houtfabrieken in de platen verwerkt.

Al dit materiaal wordt vermalen tot een klonterig geheel, waar chips van worden gemaakt. Die chips zijn er in verschillende maten. De grote chips worden in het midden van een spaanplaat gestopt en de buitenzijde bestaat uit kleinere chips.

Aan het mengsel van chips worden spaanders en grote krullen toegevoegd. Nadat de chips in de juiste lagen bij elkaar worden gevoegd worden de platen verhit tot 75 graden en daarna in een aantal dagen langzaam gekoeld. Vervolgens worden ze gepolijst en op maat worden gesneden.

Afhankelijk van het soort spaanplaat kunnen er extra lagen worden aangebracht.

Soorten spaanplaten

Het aantal varianten waarin je spaanplaat kunt kopen is erg groot. Het doel van de verschillende varianten is het toepassingsgebied van het spaanplaat zo groot mogelijk te maken. De producten in het onderstaande lijstje zijn leverbaar in verschillende diktes.

Geperst spaanplaat

Geperst spaanplaat is de basisvorm van dit constructiemateriaal. Het heeft een redelijke sterkte en wordt voor toegepast in de bouw en in de meubelindustrie. Er worden vooral goedkope meubels van gemaakt.

Gelamineerd spaanplaat

Bij gelamineerd spaanplaat wordt het oppervlak van de plaat voorzien van een harde toplaag. Dat is meestal een combinatie van een foto op papier, die een coating krijgt met een hars van melamine en formaldehyde. Dit wordt de laminering genoemd. Het effect van het lamineren is dat de hardheid van het oppervlak wordt verhoogd, wat de slijtvastheid verbetert. Doordat op het papier een decor wordt afgedrukt kan een gelamineerde spaanplaat een luxere uitstraling krijgen.

Vochtbestendige spaanplaat

De reguliere spaanplaten zijn alleen geschikt voor gebruik in vochtarme ruimten binnenshuis. Door aan de hars speciale additieven toe te voegen wordt de bestendigheid tegen vocht sterk verbeterd. Daardoor kan vochtbestendige spaanplaat ook worden toegepast in badkamers en zelfs buitenshuis.

Eigenschappen

Typische kenmerken van spaanplaten zijn dat ze erg veel splinters hebben. Als er producten van worden gemaakt waarvan de zijkanten gemakkelijk ergens tegenaan kunnen stoten raken de platen snel beschadigd. Het is in die gevallen noodzakelijk om de randen af te werken met latjes of met een ander soort bescherming.

Bij gebruik in droge omgevingen zal spaanplaat zijn vorm een lange tijd behouden. Van krimp of uitzetting is nauwelijks sprake. Als spaanplaat is geschilderd zullen er nauwelijks scheuren in de verf ontstaan. Wees je ervan bewust dat de sterkte van spaanplaat afhankelijk is van de gekozen variant, van de dikte van de platen en van de omgevingsfactoren.

Spaanplaat bewerken

Gewone spaanplaten zijn vrij gemakkelijk met goed gereedschap te bewerken. Het materiaal laat zich goed zagen, schaven en frezen. Bij boren moet je altijd zorgen voor een goede ondersteuning. Anders is het risico groot dat de boor als hij bijna door het gat is dwars door de plaat breekt.

Er ontstaat dan een groot gat aan de onderkant van de plaat. Het verven van een spaanplaat is een flinke klus vanwege de sterke zuigende werking van het materiaal. Aanbevolen wordt om een speciale grondverf te gebruiken en daarna voldoende vaak een nieuwe verflaag aan te brengen.

Gezondheid

De harsen die worden gebruikt bij de productie van spaanplaat bevatten formaldehyde. Dat schadelijke gas heeft de eigenschap dat het in de loop van jaren langzaam vrij komt. Daarom moet je voor het gebruik van spaanplaat in kijken naar de emissieklasse. In woonhuizen geldt als richtlijn dat minimaal emissieklasse E1 moet worden toegepast.

In ruimtes waar kinderen verblijven moet verplicht gebruik worden gemaakt van spaanplaat met emissieklasse E0.5. Dan is de uitstoot van formaldehyde verwaarloosbaar klein.